Artykuł
Zespół Planowania Przestrzennego Województwa (ZPPW), którego głównym zadaniem jest opracowanie Planu zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego, stanowił podwalinę powstania Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego.
Początkowo, w ramach ZPPW, oprócz głównej siedziby w Kielcach, funkcjonowały też dwa oddziały terenowe: Oddział Terenowy w Sandomierzu, nadzorowany przez mgr inż. arch. Ryszarda Nagórnego – z-cę dyrektora ŚBRR, generalnego projektanta planu województwa (do marca 2019 r.) i oddział Terenowy w Staszowie nadzorowany przez mgr inż. arch. Jerzego Wójcika – generalnego projektanta pierwszego planu województwa. Oddział Terenowy w Staszowie zlikwidowano w 2006 r., a od kwietnia 2019 r. wraz ze zmianą struktury organizacyjnej Biura zlikwidowano Oddział Terenowy w Sandomierzu. Zadania tych oddziałów zostały włączone do zadań ZPPW w głównej siedzibie w Kielcach.
Pierwszym kierownikiem Zespołu Planowania Przestrzennego Województwa był mgr inż. Edmund Augustyniak, następnie pracami ZPPW kierowała mgr inż. arch. Katarzyna Bieniek – Kaszyńska, która obecnie pełni obowiązki Generalnego Projektanta a Zespołem Planowania kieruje mgr Magdalena Kwiatkowska.
W zakres obowiązków Zespołu Planowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego wchodzi wykonywanie zadań Samorządu Województwa Świętokrzyskiego powierzanych przez Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, związanych z:
Kształtowaniem i utrzymywaniem ładu przestrzennego, zachowaniem wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego oraz przygotowaniem operacyjnych wojewódzkich programów służących realizacji regionalnych celów publicznych, a w szczególności:
- opracowywanie planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz wynikających z niego wniosków do: dokumentów dotyczących polityki przestrzennej sporządzanych na szczeblu krajowym, oraz lokalnym;
- udział w opracowywaniu projektów strategii rozwoju województwa;
- prowadzenie monitoringu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym województwa, w tym: opracowywanie wniosków i informacji wynikających z analiz w/w zmian do bieżącej polityki Zarządu Województwa w dziedzinie gospodarki przestrzennej, opracowywanie Raportów o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z ocenami realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zorganizowanie oraz bieżąca aktualizacja baz danych dotyczących przestrzeni województwa,
- uzgadnianie programów zadań rządowych opracowywanych przez ministrów i centralne organy administracji rządowej
- sporządzanie opracowań ekofizjograficznych oraz ocen oddziaływania na środowisko do opracowywanych dokumentów;
- realizacja innych opracowań powierzonych uchwałami Zarządu Województwa, takich jak np. Wojewódzkie programy drogowe, Regionalny plan transportowy województwa świętokrzyskiego;
- opiniowanie projektów: studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, gminnych programów rewitalizacji, strategii rozwoju gmin w zakresie w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w województwie oraz planów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną, jak również planów rozwoju systemu przesyłowego w zakresie zaspakajania obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe, a także innych opracowań w zależności od potrzeb;
- sporządzanie opinii urbanistycznych, prezentacji, projektów oraz realizacja innych zadań na potrzeby Zarządu Województwa Świętokrzyskiego.
ZESPÓŁ PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA – obecny skład:
Generalny Projektant - mgr inż. arch. Katarzyna Bieniek -Kaszyńska - pełni wiodącą funkcję projektową i nadzoruje merytorycznie pracę zespołu, oraz pracę Sekcji ds. audytu krajobrazowego województwa, dodatkowo odpowiada za: ład przestrzenny, obszary problemowe i funkcjonalne
Kierownik ZPPW - mgr Magdalena Kwiatkowska - dodatkowo odpowiada za: osadnictwo, infrastrukturę społeczną (usługi oświaty i nauki oraz kultury), grafikę GIS
Główny Projektant - mgr inż. Anna Buras - odpowiada za: rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich i leśnictwo
Projektant - mgr inż. Karolina Frydrych - odpowiada za: przedsiębiorczość i kształtowanie przestrzeni gospodarczej
Główny Projektant - mgr inż. Katarzyna Jandała - odpowiada za: gospodarkę wodną
Projektant - mgr Agnieszka Kowalewska - odpowiada za: mieszkalnictwo, infrastrukturę społeczną (opieka zdrowotna i społeczna), grafikę GIS
Główny Projektant - inż. Maciej Kuliński - odpowiada za: transport, komunikację oraz łączność, a także obronność i bezpieczeństwo
Główny Projektant - mgr inż. Jolanta Papros - odpowiada za: energetykę i gospodarkę odpadami
Główny Projektant - mgr Agnieszka Przygodzka - odpowiada za ochronę środowiska
Główny Projektant - mgr Andrzej Sikora - odpowiada za: turystykę, sport i rekreację
Główny Projektant - mgr Lena Skibińska-Opoka - odpowiada za dziedzictwo kulturowe, ochronę krajobrazu (z wyłączeniem problematyki, którą zajmuje się Sekcja ds. audytu krajobrazowego)
HISTORIA POWSTANIA BIURA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO
Początki planowania przestrzennego na obszarze obecnego województwa świętokrzyskiego sięgają 1 ćwierci XIX wieku. Wówczas rozpoczęto planowanie i realizację koncepcji wielkoprzestrzennych - Zagłębia Staropolskiego (Staszic, Lempe, Drucki-Lubecki) skoncentrowanych na powstaniu kombinatu metalurgicznego z miastami i osiedlami w dolinie rzeki Kamiennej. Od około roku 1820 do ok. 1880 r. powstała cała seria planów regulacyjnych miast, jak również planów, mających na celu wyposażenie miast w tereny zielone, aleje itp. tzw. „planów upiększania miast". W okresie międzywojennym zasadnicze znaczenie dla rozwoju planowania przestrzennego na poziomie lokalnym miało rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowie osiedli, na podstawie którego wszystkie zarządy miast naszego województwa przystąpiły do opracowania planów zabudowy (ogólnych i szczegółowych) a także planów osiedli mieszkaniowych, sporządzanych w większych ośrodkach miejskich.
W 1932 r. powołano Biuro Planów Regionalnych w Kielcach, jako czwarte tego typu Biuro w kraju. Wówczas rozpoczęto realizację Planu Centralnego Okręgu Przemysłowego, którego celem była lokalizacja istotnych gałęzi przemysłu oraz aktywizacja gospodarcza zacofanych terenów. Opracowany na szczeblu centralnym w 1936 roku Plan inwestycyjny COP - u obejmował na terenie obecnego regionu świętokrzyskiego obszar Kielc, Chęcin i Suchedniowa oraz północne i wschodnie ośrodki miejskie sąsiadujące z woj. mazowieckim, lubelskim i podkarpackim, tworząc charakterystyczny kształt Aglomeracji Świętokrzyskiej, który przetrwał do czasów współczesnych. Łącznie Planem tym objęto cztery ówczesne województwa Polski: kieleckie, krakowskie, lubelskie i lwowskie oraz 15,4% powierzchni i 18 % ludności kraju. W 1939 r. specjalnie dla Centralnego Okręgu Przemysłowego utworzono Biuro Planów Regionalnych w Sandomierzu, na czele którego stanął Stanisław Skibniewski.
W kwietniu 1946 roku wydano dekret o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju. Na mocy tego dekretu powołano Główny Urząd Planowania Przestrzennego oraz we wszystkich województwach - Regionalne Dyrekcje Planowania Przestrzennego (RDPP) a na szczeblu powiatowym – Miejscowe Urzędy Planowania Przestrzennego. W 1948 r. w dziale planowania regionalnego funkcjonującym w ramach Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego rozpoczęto realizację planu regionalnego województwa kieleckiego oraz planów regionalnych subregionów m.in.. opatowskiego. Współpracowano m.in. z Urzędem Wojewódzkim przy opracowywaniu planów zabudowy zniszczonych wsi i terenów rozparcelowanych w wyniku reformy rolnej oraz z Głównym Urzędem Pomiarów Kraju w zakresie projektów scalania terenów budowlanych. Regionalne Dyrekcje Planowania Przestrzennego były wówczas „kuźnią teorii urbanistycznej” (za Janem Sułowskim „XX-lecie Towarzystwa Urbanistów Polskich Oddział Kielce).
Pod koniec 1949 r. przerwano prace nad planami krajowymi i regionalnymi ze względu na likwidację Głównego Urzędu i Regionalnych Dyrekcji Planowania Przestrzennego. Funkcjonujący wówczas Centralny Urząd Planowania (gospodarczego) przekształcono w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego. Na szczeblu regionalnym powołane zostały Wojewódzkie Komisje Planowania Gospodarczego. Niektóre funkcje pełnione przez RDP przejęła Dyrekcja Budownictwa Urzędu Wojewódzkiego oraz Biuro Miastoprojekt – Wschód. Jednak żadna z tych instytucji nie zajmowała się opracowaniem planu regionalnego. W ramach Dyrekcji Budownictwa Urzędu Wojewódzkiego funkcjonował m.in. Wydział Urbanistyki w skład którego wchodziły oddziały tj.: Planowania Zabudowy Wsi, Planowania Zabudowy Miast, Oddział Realizacji. W wydziale tym opracowywano m.in. koncepcje planów zabudowy ośrodków wytwórczych spółdzielni produkcyjnych.
Biuro projektowe Miastoprojekt – Wschód zajmowało się natomiast opracowywaniem planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego miast i osiedli.
Radykalną zmianę organizacji władz i instytucji, w tym służb planowania przestrzennego spowodowało powołanie w 1953 r. Komitetu Urbanistyki i Architektury, który przyczynił się do podjęcia w 1954 r. Uchwały Rządu w sprawie organizacji terenowej służby architektoniczno – budowlanej. Ustanowiono wówczas stanowiska, funkcjonujących przy prezydiach rad narodowych: głównych architektów województw, głównych architektów miast oraz architektów powiatowych i utworzono pracownie urbanistyczne.
W lipcu 1955 r. w województwie kieleckim na mocy Zarządzenia Prezesa KUA powołano przy ówczesnym Wojewódzkim Zarządzie Arch. Bud. Wojewódzką Pracownię Urbanistyczną.
W skład zakresu działania WPU wchodziło opracowanie projektów planów ogólnych miast i osiedli oraz ich zespołów jak również prace studialne i nadzór nad pracowniami i zespołami urbanistycznymi miejskimi i powiatowymi.
WPU zatrudniała początkowo 14 osób zaś w 1965 roku zatrudnienie w samych Kielcach wzrosło do 50 osób. Niestety pracując w WPU nie można było zdobyć pełnych kwalifikacji do uprawnień, stąd notowano dużą rotację wśród architektów. W skład Pracowni wchodziły: zespoły projektowe tematyczne, zespół specjalistów branżowych, uzupełniany konsultantami, zespół materiałów wyjściowych zespół realizacji planów i analiz zbiorczych, sekcja administracji oraz składnica map i planów. WPU posiadała własną pracownię fotograficzną, modelarnię, powielarnię planów, bibliotekę techniczną i składnicę map. Łączna wielkość zatrudnienia w Wojewódzkiej Pracowni i 25 zespołach terenowych utworzonych we wszystkich miastach wydzielonych i powiatowych wzrosła w tym okresie (1955 – 1965) z 14 do 140 osób. Na ogólną liczbę 130 pracowników projektowych służby planowania przestrzennego w województwie zatrudniały: 60 architektów, 16 inżynierów różnej specjalności oraz 38 techników budowlanych. Województwo kieleckie podzielono na 4 rejony, nad funkcjonowaniem których czuwali poszczególni urbaniści rejonowi.
W 1956 roku Rada Ministrów podjęła Uchwałę na mocy której powołano krajowy i wojewódzkie Zakłady Planów Perspektywicznych. Wojewódzkie funkcjonowały przy Komisjach Planowania Gospodarczego. W 1958 r. w Kielcach w Zakładzie Planów Perspektywicznych wykonano wstępną koncepcję rozwoju i przestrzennego zagospodarowania regionu na lata 1961-1975. Było to pierwsze większe opracowanie regionalne od ponad 10 lat.
W 1961 roku na mocy Uchwały Rady Ministrów powołano przy WKPG (Wojewódzkich Komisjach Planowania Gospodarczego) Wojewódzkie Pracownie Planów Regionalnych. Pracownia Kielecka licząca początkowo 12 osób znacząco przyczyniła się do powstania w województwie wielu istotnych dla rozwoju zakładów przemysłowych.
Również w 1961 roku Sejm PRL przyjął Ustawę o planowaniu przestrzennym, która porządkowała metody oraz tryb i formy opracowania planów miejscowych.
W latach 1970-1974 pracownia planów regionalnych zatrudniała 25 osób i wykonano w niej wówczas plan regionalny województwa do roku 1990. Nie został on jednak zatwierdzony w związku z decyzją z 1975 r. o nowym podziale administracyjnym kraju i rozwiązaniem Pracowni Planów Regionalnych. Plan ten stanowił podwalinę dla kolejnego planu zagospodarowania województwa do roku 1990 (w nowych granicach administracyjnych ), który opracowano w nowopowstałym Biurze Planowania Przestrzennego w Kielcach.
Kolejnym etapem w rozwoju służb planistycznych w naszym województwie było powołanie w 1975 roku Biura Planowania Przestrzennego jako samodzielnej jednostki Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, które przejęło od Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego kilkunastoosobową Pracownię Planu Województwa zajmującą się opracowaniem planów regionalnych oraz studiów i programów wojewódzkich o charakterze perspektywicznym.
W kwietniu 1978 w związku z kolejną reorganizacją służb planistycznych jednostka ta przekształciła się w Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego, które połączone zostało organizacyjnie z Dyrekcją Inwestycji Miejskich w Kielcach. Dyrektorem Biura został mgr. inż. Edmund Mrozowski, zaś jego zastępcami; mgr. inż. arch. Aleksander Dobrowolski odpowiedzialny za dział planowania przestrzennego oraz mgr. inż. arch. Mieczysław Gębski odpowiedzialny za dział realizacji i nadzoru budowlanego.
Jednostka ta wykonywała większość zadań gospodarki przestrzennej w województwie, począwszy od sporządzania miejscowych planów ogólnych gmin i małych miast, planów szczegółowych terenów budowlanych (plany dużych ośrodków miejskich opracowywały miejskie pracownie urbanistyczne) po plan regionalny województwa i niektóre programy wojewódzkie. Sprawowała też nadzór budowlany i kontrolę realizacji planów miejscowych.
W latach 1969 – 1980 w zakresie opracowań planistycznych w jednostkach tj.: WPU, BPP, WBPP wykonano też m.in.: projekty wyznaczania terenów budowlanych (PWTB), pokryto teren województwa Uproszczonymi Planami Gmin (UPG), opracowania planów szczegółowych wiejskich ośrodków usługowych, opracowania planów aglomeracji miejskich (np. Aglomeracji Staropolskiej). Warto również wspomnieć, że województwo jako pierwsze w Polsce posiadało pełne pokrycie planami miejscowymi oraz, że niektóre z wykonanych opracowań zostały nagrodzone przez Ministerstwo.
Istotną zmianę jakościową w pracach WBPP wprowadziła ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym, w której zdefiniowano m.in. nowe organy odpowiedzialne za sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego, ustalono trójstopniową hierarchię poziomów planowania oraz wprowadzono współzależność planowania przestrzennego i społeczno – gospodarczego. Wyrazem tego był nowy Plan regionalny województwa łączący elementy planowania przestrzennego z długookresowym planowaniem społeczno - gospodarczym. Jednocześnie ustawa ta wprowadzała obowiązek okresowej oceny aktualności wcześniej sporządzonych planów miejscowych jak też opracowania założeń do nowych planów zagospodarowania przestrzennego co wymuszało weryfikacje wszystkich planów ogólnych opracowanych w trybie przepisów z 1961 roku.
Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Kielcach w okresie największego swojego rozwoju przypadającego na połowę lat 80 – tych zatrudniało łącznie ponad 100 osób i posiadało oddziały terenowe w Busku - Zdroju, Końskich, Jędrzejowie.
W styczniu 1989 r. WBPP zostało przekształcone w Biuro Planowania Przestrzennego – Przedsiębiorstwo Państwowe, zajmujące się wyłącznie planowaniem przestrzennym. Nadzór budowlany i tzw. realizacja planów obejmująca opiniowanie i uzgadnianie projektów planów miejscowych została przekazana do Wydziału Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego ówczesnego Urzędu Wojewódzkiego. Biuro Planowania Przestrzennego zatrudniało ok. 45 osób. Dyrektorem tej jednostki został mgr inż. arch. Czesław Krzos a jego zastępcą mgr Stanisław Masternak odpowiedzialny za pracownię planowania przestrzennego województwa. Jednocześnie dział planowania miejscowego BPP z uwagi na zaprzestanie finansowania go ze środków budżetowych, poddany został ostrej weryfikacji rynkowej, uczestnicząc w przetargach na opracowanie planów miejscowych zlecanych przez samorządy miast i gmin. W czerwcu 1996 roku zlikwidowano BPP w Kielcach. Cześć wykwalifikowanych pracowników została zatrudniona w Samorządowym Biurze Planowania Przestrzennego Związku Gmin, który utworzyły gminy zainteresowane utrzymaniem ciągłości planowania przestrzennego, natomiast grupa kilku najstarszych pracowników znalazła zatrudnienie w Wydziale Polityki Regionalnej Urbanistyki i Architektury UW w Kielcach tworząc zalążek przyszłego Zespołu Planowania Przestrzennego Województwa. Jednocześnie dyrektorem tego Wydziału został mianowany mgr inż. arch. Witold Kowalski, który konsekwentnie dążył do reaktywacji zespołu projektowego. Skutkowało to podjęciem prac nad Studium zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego, które jednak nie zostały ukończone z uwagi na istotne zmiany organizacyjne jakie dokonały się w systemie planowania na wszystkich szczeblach zarządzania.
Zmiany te zapoczątkowało przyjęcie w 1994 r. przez Sejm RP. ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym likwidującej nakazowo – rozdzielczy system planowania. W ustawie tej odstąpiono od zasady obligatoryjności i powszechności sporządzania planów miejscowych wprowadzając plany o charakterze regulacyjnym, respektujące prawo własności. Brak planu miejscowego można było zastąpić decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu natomiast politykę przestrzenną gminy miało określać studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Jednocześnie na szczeblu regionalnym wprowadzono obowiązek opracowania Planu zagospodarowania przestrzennego województwa, podlegającego okresowej aktualizacji.
Istotnym aktem prawnym, wspierającym wdrażanie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym była ustawa o samorządzie terytorialnym z 1990 r. która reaktywowała wspólnoty samorządowe (w pierwszej kolejności gminne i powiatowe) nadając im osobowość prawną i obdarzając szerszym zakresem zadań w dziedzinie gospodarki przestrzennej.
Na mocy ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa w 1999 r. powołany został Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego. W tym samym czasie Uchwałą Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego powołano Świętokrzyskie Biuro Rozwoju Regionalnego (ŚBRR). Powstało ono początkowo jako zakład budżetowy przy Urzędzie Marszałkowskim. Do końca 2007 roku Biuro realizowało zadania powierzane przez Samorząd Województwa, a także inne jednostki samorządowe głównie z zakresu ładu przestrzennego, komunikacji oraz ochrony środowiska. Od 1 stycznie 2008 roku ŚBRR przekształcone zostało w jednostkę budżetową.
